Müstəqilliyə aparan Qurtuluş yolu: Heydər Əliyevin Bakıya tarixi Qayıdışı
SSRİ-nin süqutundan sonra müstəqillik əldə etmiş Azərbaycan dövlətçiliyini qoruya bilməmiş, qeyri-peşəkar və təcrübəsiz rəhbərlik dövləti dərin uçuruma aparırdı. Qarabağda vəziyyət ağırlaşmış, ərazi itkiləri artmış, daxildə isə siyasi qarşıdurmalar, silahlı qruplaşmalar arasında çəkişmələr ölkəni parçalanmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qoymuşdu. Xalq çıxış yolunu yalnız siyasi uzaqgörənliyə, zəngin idarəçilik təcrübəsinə və böyük nüfuza malik bir liderin qayıdışında görürdü — bu lider isə yalnız Heydər Əliyev idi.
1990-cı illərin əvvəllərində Naxçıvan Muxtar Respublikasında Ali Məclisə rəhbərlik edən Heydər Əliyev burada sülh və sabitlik yaratmaqla, Azərbaycanın digər bölgələrindən fərqli olaraq, bu ərazidə dövlətçilik ənənələrini qoruyub saxladı. Onun qətiyyətli və xalqla bir olan siyasəti Azərbaycanın digər bölgələrində də böyük ümid və inam doğururdu. Cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin, ziyalıların, ordunun və xalqın təkidli çağırışları fonunda Heydər Əliyev 9 iyun 1993-cü il tarixində Naxçıvandan Bakıya gəldi. Heydər Əliyevin Bakıya gəlişi Azərbaycan tarixində bir xilaskarın dönüşü kimi qarşılandı.
Heydər Əliyevin qayıdışı ilə Azərbaycan tarixində yeni mərhələ başlandı. Qısa müddətdə o, ölkədə konstitusiya çərçivəsində sabitlik yaratmağa nail oldu. Silahlı qarşıdurmalar dayandırıldı, siyasi dialoq mühiti formalaşdı, dövlət orqanlarının fəaliyyətində nizam-intizam bərpa edildi. 15 iyun 1993-cü ildə Milli Məclis tərəfindən onun Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçilməsi isə ölkədə dövlət hakimiyyətinin legitimliyini bərpa etdi. Bu tarixi gün sonradan Milli Qurtuluş Günü kimi tarixə düşdü.
Heydər Əliyevin liderliyi ilə “Əsrin müqaviləsi” imzalandı, neft strategiyası işlənib hazırlandı, ordu quruculuğu sistemli şəkildə aparıldı. Hüquqi dövlət prinsiplərinə əsaslanan yeni konstitusiya hazırlandı və 1995-ci ildə referendumla qəbul olundu. Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələri genişləndi, regionda və dünyada nüfuzu artdı.
Heydər Əliyevin 9 iyun 1993-cü ildə Bakıya dönüşü Azərbaycanın sonrakı onilliklərdəki sabitliyi və inkişafının əsasını qoydu. Onun uzaqgörən siyasəti sayəsində Azərbaycan 1990-cı illərin sonlarında regionun lider dövlətinə çevrildi. Dövlətçiliyin bərpa olunması, müstəqilliyin qorunması və xalqla iqtidar arasında sarsılmaz etimadın formalaşması məhz bu dönüşün nəticəsidir.
Bu hadisə təkcə siyasi tariximizin parlaq səhifəsi deyil, həm də xalqla lider arasında olan etimadın və bağlılığın ən canlı təzahürüdür. Bu gün müasir Azərbaycanın qurucusu kimi qəbul edilən Heydər Əliyevin Bakıya qayıdışı xalqın seçimi və tarixin hökmü idi.
Tövsiyə edilən ədəbiyyat:
- Mahmudov, Yaqub Mikayıl oğlu. Azərbaycan tarixində Heydər Əliyev şəxsiyyəti / Y. M. Mahmudov ; elmi red. Ə. M. Həsənov. - Bakı : Təhsil, 2002. - 328 s.
- Azərbaycanın qurtuluş tarixi /A. Səmədov ; buraxıl. məsul V. Talıbov ; elmi red. Ə. Həsənov ; red. R. Rzayeva. I cild: Möhtəşəm qayıdış. - Bakı: Ozan, 2004. - 534 s.
- Azərbaycanın qurtuluş tarixi / A. Q. Səmədov ; elmi red. Ə. M. Həsənov. II cild : Azərbaycanda vətəndaş müharibəsi. - Bakı : OSKAR NPM, 2004. – 376 s.
- Гуртулуш / тәрт.: А. Ә. Бабајев, Һ. Бабајев. - Бакы : Милли Мәҹлисин нәшри, 1998. - 462 с.